विंचवाचे बिह्राड

सलोनीबाई

 

एक आठवडा झाला नवीन घरात राह्यला येऊन. तुझ्या जन्मानंतर इतक्या वस्तु वाढल्या आहेत की घरात जागा कमी पडु लागली आहे. त्यामुळे घर बदलण्याची गरज पडली.

 

तसेही अमेरिकेत लोक सरासरी ८-९ वेळा आपली राहण्याची जागा बदलतात. आपल्याकडे पूर्वी पोटासाठी अनेक शहरे फिरणारी माणसे बव्हंशी सैन्याशी संबंधीतच असायचे. बाकी तुरळक इतर सरकारी नोकर अथवा अतिशय उच्चपदस्थ व्यावसायिक इत्यादि. परंतु बर्याचदा थोड्याशा विस्तारीत पंचकोश्रीच्या बाहेर सहसा माणसे जात नसत. आमचे आजोबा सासवड सोडुन पुण्यात नोकरी करायला आले म्हणजे परदेशात गेल्यासारखेच झाले असणार आहे सासवडकरांना !! आत्तासुद्धा संगणक अभियंते सोडले तर नोकरीनिमित्त दुसर्या राज्यात जाणारी माणसे खूपच कमी (एकुण लोकसंख्येच्या मानाने). हे बदलालया हवे. गुणवत्तेला आकर्षीत करण्यासाठी सगळीकडे समान प्रगती आणि समान संधी उपलब्ध असायला हवी.

 

असो ... तर अमेरिकेत हे आपले सातवे पुनर्वसन !! लान्सिंग -> न्युयॉर्क -> लान्सिंग -> फिनिक्स -> टेम्पी -> चॅण्डलर -> चॅण्डलर असे हे आपले विंचवाचे बिह्राड फिरते आहे. सुरुवातिला दोन सुटकेसेस घेऊन आलेला मी ... त्यानंतर तुझ्या आईच्या दोन सुटकेसेस ... पहिल्यांदा लान्सिंग ते न्युयॉर्क गेलो तेव्हा १९९३ सालची निस्सान अगदी खच्च भरुन गेली होती आणि वर उरलेले सामान लान्सिंगलाच स्टोरेज मध्ये ठेवलेले. त्यानंतर बघता बघता सिद्धोबाचे सामान आमच्या दोघांच्यापेक्षा जास्त झाले. आणि आत्ता हे घर हलवले तर दोन बेडरुमच्या अपार्टमेंटमध्ये ४ बेडरुम इतके सामान निघाले. अगदी भाड्याचा ट्रकदेखील खच्च भरुनही सगळे सामान पुरले नाही. शेवटी आपल्या व्हॅनने ७-८ चकरा माराव्या लागल्या. आणि यावर कडी म्हणजे पंचवीस एक पोती भरुन सामान फेकुन दिले कारण ते अनावश्यक आहे असे लक्षात आले.

 

पंचवीस पोती अनावश्यक सामान !!! अर्थात कचरा !!! आपण इतक्या कचर्यात रहात होतो ??? !!! बापरे !

 

बघ. कळतदेखील नाही की खरोखरीच कशाची गरज आहे. उगाच संचय करुन ठेवतो आपण. "ही माझी तिसरीतली अंडरवेअर!" आता त्याच्यात कशाला जीव गुंतवायचा? पण नाही ... मन विचित्र असते. ते भलत्या सलत्या गोष्टींमध्ये गुंतते. भूतकाळ नाहीतर भविष्यकाळ यांचा विचार करत करत आजचे जगणे विसरते. "लाईफ इज व्हॉट पासेस अस बाय व्हाईल वि आर प्लॅनिंग अबाऊट इट." किती खरे आहे.

 

असो ... त्यामुळे मला दर काही दिवसांनी अशी कचरामोहिम काढायला फार आवडते. आमच्या कंपनीमध्ये मी व्यवसाय परिवर्तन (अर्थात बिझनेस ट्रांस्फॉर्मेशन) चे काम करतो. त्याचे महत्वाचे सुत्र हेच आहे की काळाच्या ओघात अनेक इष्ट अनिष्ट गोष्टींचे गाठोडे निर्माण होते. त्यामधील इष्ट गोष्टी ठेवायच्या आणि अनिष्ट टाकुन द्यायच्या.

 

असो ..

 

तर आपले विंचवाचे बिह्राड नवीन ठिकाणी पोहोचवण्यासाठी यावेळी कामगार मदतीला लावले. १५ डॉलर्स एका तासाला या दराने... चार्ली नावाचा ५५-६० वर्षांचा माणुस आणि एरिक नावाचा त्याचा ३५ एक वर्षांचा मदतनीस. ऍरिझोनाच्या १०३ डिग्री फॅरेनहाईटमध्ये दोघांनी इतके मन मोडुन काम केले की मला आणि सोनालीलाच त्यांची दया आली. आम्ही वारंवार थोडावेळ विश्रांती घ्या असे म्हणुनदेखील ते काही थांबले नाहीत. मध्येच त्यांना कोक-पेप्सी इत्यादि थंड पेये आणुन दिली ती मात्र घेतली त्यांनी. अमेरिकन कामगाराइतका कष्टाळु कामगार जगात कुठेही नाही. यामागे आर्थिक आणि सांस्कृतिक कारणे आहेत. परंतु त्याचा उहापोह पुन्हा कधी.

 

चार्ली आणि एरिकने स्वत:हुन त्यांचा ट्रक आणला, तसेच सामान चठवण्यासाठी एक ट्रॉली आणि सामान बांधण्यासाठी पट्टे पण आणले. खरे तर त्यांना १५ डॉलर्स तासाच्या दराने आणलेले. त्यांना हे सगले करायची काहीच गरज नव्हती. परंतु तरीही त्यांनी आमच्या फायद्याचा विचार केला. काम करतानाही कुठेही वेळ घालवणे नाही. आणि ट्रकमध्ये सामान तर इतके अचूक रचले की एक फुट देखील जागा राहिली नाही कुठे. संगणकशास्त्र आणि गणितात एक कूटप्रश्न आहे याविषयावर ... त्याचे नाव "नॅपसॅक प्रॉब्लेम". यामध्ये एका ठराविक जागेत जास्तीत जास्त वस्तु भरायच्या असतात. संगणकालादेखील हा कूटप्रश्न सोडवायला सोपे नाही. मी चार्ली आणि एरिक ला ते सांगीतले तर ते खूष झाले.

 

परंतु खरेच ... आता तो एरिक दहावी सुद्धा पास नसेल. परंतु त्याने ट्रकमध्ये इतके सुंदर सामान लावले की संगणकाच्या - सदाशिवच्या भाषेत - तोंडात मारावे, आणि कसब्याच्या भाषेत - कानशील ..... वगैरे वगैरे. पण आहे की नाही गम्मत. माणसाचा मेंदु अचाट आहे. आपण अनेक अचाट गोष्टी अगदी लीलया करत असतो. साधे चालायला शिकवले त्या जपानी यंत्रमानवाला (नाव विसरलो !) तर काय शास्त्रज्ञांना आनंद! आणि आमची सईबाई पाचव्या महिन्यात आईच्या हातातला फोन हवा आणि तो खूप लांब आहे म्हणुन आईचा हात ओढते!!

 

असो...

 

सामान आता नवीन घरी येउन पडले आहे. आता हळुहळु लागेल. सिद्धोबा प्रचंड खूष झाला. त्याचा आनंद बघुन धन्य वाटले. याचसाठी केला होता अट्टाहास!

 

त्यानंतर भाड्याचा ट्रक परत केला. आणि त्यानंतर अपार्टमेंटची स्वच्छता मोहीम. इथे भाड्याचे घर अगदी चकाचक करुन परत द्यावे लागते. नाही तर दंड होतो. त्यामुळे आम्ही एका मेक्सिकन सेविकेला (म्हणजे मराठीत मेड!) पाचारण केले (आईशप्पथ गाढवाचे लग्न आठवले). त्या बाईने पण अफलातुन काम केले. १४५ डॉलर्स गेले... पण आपले कंबरडे वाचले. जाता जाता तिची पण तोंडभरुन स्तुती केली. तर ती घरी जाऊन तिची व्हिजिटिंग कार्ड्स घेऊन आली. त्यावर तिचा इमेल आयडी, फोन, सेल फोन, फॅक्स सगळे होते. मजा आहे. तंत्रज्ञान हे असे अगदी सफाईकामगारांपर्यंत पोचले असेल तर हा देश का पुढे नाही जाणार.

 

असो ... तर आता नवीन घरात नवीन सामान आणायची तयारी चालली आहे. दसर्यानिमित्त कालच ४६ इंची फ्लॅट स्क्रीन घेतला. भन्नाट टीव्ही आहे. आणि त्यावर आज ब्रेट फार्व्ह ने दोन सेकंद कमी असताना टचडाऊनचा जो झेल फेकला आणि सामना जिंकला ते एचडी मधुन पाहणे म्हणजे अगदी अफलातुन. अगदी स्वर्गच!

 

झोयाचा गरबा

सलोनी

 

काल इथे मंदिरात अष्टमीनिमित्त गरबा होता. सिद्धुच्या ऍबॅकसच्या गणिताच्या शिकवणीनंतर आपण सर्व मंदिरात गेलो. अगदी अचानकच ठरले जायचे. तिथे पोहोचलो आणि एक एक मंडळी भेटत गेली. राजीव, गुंजन, प्रशांत, निलेश, प्रवीण आणि सर्वात आश्चर्य म्हणजे आसिफ आणि त्याची बायको झीनत आणि मुले झोया आणि अझीम.

 

सुरुवातीला मला कळेना आसिफ इकडे मंदिरात कसा? नंतर वाटले की गुंजनला भेटायला आला असेल. गुंजनशी ओळख असिफच्या घरी झालेली त्यामुळे माहित होते की ते दोघे एकत्रच अमेरिकेत आले ९८ साली तेव्हापासुनची मैत्री.

 

परंतु नंतर जेव्हा लहान मुलांचा गरबा चालु झाला मंदिरात तेव्हा कळले की असिफपेक्षा हा पटेलभाई गरबा खेळायला आला आहे :-) झोया एकदम झोकदार रक्तवर्णी चुडिदार घालुन आली होती. ४ वर्षाच्या मानाने पोरीचा नखरा - अवधुत गुप्तेच्या भाषेत - च्या मारी धुम फटॅक होता. मजा आली सर्व मुलांना गरबा नाचुन ... सिद्धु देखील नाचला. त्याला देखील मजा आली आणि त्याला पाहुन आम्हाला आनंद वाटला.

 

असिफचे मंदिरात सहकुटुंब गरबा खेळायला येणे मला खुप आवडले. त्याला गरबा आवडतो हे महत्वाचे ... मग ते हिंदुंच्या मंदिरात असले म्हणुन काय झाले. लान्सिंग (मिशिगनला) एमबीए नंतर २ वर्षांनी गेलो तेव्हा इरफानने माझ्या बरोबर तिथल्या मंदिरात येउन नमस्कार करुन प्रसाद वगैरे घेतला. त्यात भक्तिभाव असेलही किंवा नसेलही परंतु केवळ माझ्याबरोबर येण्यात त्याला आनंद होता हे त्याला माहित होते. आणि त्यासाठी तो बरोबर आला.

 

मला वाटते - आपल्याला काय आवडते हे महत्वाचे. आणि त्याचा शोध घेणे महत्वाचे. काय आवडत नाही आणि कशाचे आपल्याला वावडे आहे आणि कशाने आपल्याला राग येतो इत्यादि गोष्टींची यादी निरर्थक आहे. त्यापेक्षा नेमके काय आवडते आणि नेमके काय हवे आहे आपल्याला यावर लक्ष द्यावे.

 

बारावीत असताना मी दिवसाचे नियोजन केले होते आणि काही त्या नियोजनामध्ये काही "निर्धार" होते. त्यापैकी एक निर्धार म्हणजे "दुरदर्शन (टीव्ही)" पाह्यचा नाही. माझ्या एका मित्राला चेतनला जेव्हा ते कळले तेव्हा तो म्हणाला, "तुझ्या अभ्यासाचे नियोजन भारी आहे... हे करायचे नाही ते करायचे नाही ठरवतोस. त्यापेक्षा काय करायचे ते ठरव की!" त्याचे शब्द मला अजूनही स्पष्ट आठवतात. माझ्या डोळ्यात खरोखरीच अंजन घातले त्याने. पुढे जाऊन स्वारी बी.जे. मेडिकलमधुन डॉक्टर आणि पुढे कर्करोगतज्ञ झाली. मजा वाटते आठवुन की त्याच्या १-२ वाक्यांनी मला किती शिकायला मिळाले.

 

असो ... परंतु सांगायचा मुद्दा हा की आयुष्यात काय आवडते याचा शोध घेणे खूप महत्वाचे. काय आवडत नाही याचा विचारसुद्धा नको. आणि मग आवडीच्या गोष्टी करायला वेळ पुरणार नाही.

 

शनिवारी ऑलिव्ह गार्डनमध्ये जेवायला गेलो तेव्हा बाहेर पडल्यावर उजवीकडे एक बोगनवेल सारखी वेल दिसली. तिच्या फांदीच्या टोकावर छान फुलोरा फुलला होता. मी तुझ्या आईला दाखवला. इंग्लीशमध्ये फुलोर्याला इन्फ्लोरसन्स म्हणतात. फांदीच्या टोकाला येतो तो वेगळा, मध्ये येतो तो वेगला आणि देठापाशी येतो तो वेगळा. परंतु मला याचे नाव काही आठवेना. बहुधा अपेशियल म्हणत असावेत असे मी तिला म्हटले. बीएस्सीच्या पहिल्यावर्षापर्यंत वनस्पतीशास्त्र विषय घेतला होता. परंतु दुसर्या वर्शात एक विषय सोडावा लागतो. गणित भौतिकी आणि संख्याशास्त्रापुढे मला वनस्पतिशास्त्र नाइलाजाने सोडावा लागला. तसा अतिशय आवडीचा विषय होता माझ्या. परंतु अशी द्विधा मनस्थिती असणे चांगले (गधा मनस्थितीपेक्षा!). इंग्लिशमध्ये त्याला स्वीट डिलेमा म्हणतात तसे! मी ७-८ वर्षे जेव्हा ५-१० वी च्या मुलांना शिकवले तेव्हा मला हाच सर्वात मोठा प्रश्न पडायचा की बर्याचदा विद्यार्थ्यांना काहीही तीव्रतेने आवडते का असे पाह्यला जावे तर एका रिकाम्या हंड्यात बोलल्यासारखे आपलाच आवाज आपल्याला परत ऐकु यावा. शिक्षक म्हणुन त्याची वेदना जास्त जाणवली.

 

असो .. जास्त भाषण नको ... असिफला काल मंदिरात पाहुन हे असे एकामागोमाग विचार आले इतकेच काय.

मिसेस पिअर्सन

सईबाई

 

बरेच दिवस झाले काही लिहिले नाही. तसे लिहिण्यासारख्या अनेक गोष्टी घडल्या .... विषय मनात घोळत होते. सेनेटर केनेडींचा मृत्यु, भारताने बनवलेली स्वदेशी अणुपाणबुडी, जसवंतसिंहांचे विधान आणि भाजपाची आत्मघातकी वाटचाल आणि बरेच काही.

 

परंतु आज एक फक्त छोटीशी गम्मत सांगतो ...

 

परवा तुझी आई सिद्धुला आणायला दुपारी शाळेत गेली. सिद्धोबा आता दुसरीत गेला आहे. मिसेस पिअर्सन त्याच्या वर्गशिक्षिका तुझ्या आईला म्हणाल्या, "काहो तुम्ही सिद्धार्थला रोज मारता का?" हा प्रश्न ऐकुन सोनालीचा चेहेरा अगदी पांढरा पडला. इथे लहान मुलांना पालकदेखील मारु शकत नाहीत. त्याबद्दल तुरुंगाची हवा खावी लागेल आणि मुलांवरचा पालकांचा हक्क संपुष्टात येउ शकतो. आपण भारतिय पालक तरीदेखील आपला परंपरागत "छडी लागे छम छम" हा न्याय मुलांना लावत असतो. त्यामुळे तुझ्या आईचा चेहेरा अगदी चोरी करताना पकडल्यासारखा झाला.

 

मिसेस पिअर्सन च्या लक्षात आले की तिचा विनोद सोनालीच्या लक्षात आला नाही.... मग तिने लगेच सांगीतले की सिद्धार्थ वर्गात इतका चांगला वागतो की विश्वास बसणार नाही. शिस्तबद्ध, शांत, हुशार, उत्साही इतर मुलांना मदत करणारा, भांडण मारामार्या न करणारा इत्यादी इत्यादी. मिसेस पिअर्सन च्या आधीच्या मागच्या ४ वर्षात सर्वच शिक्षिका असेच म्हणत आल्या आहेत. त्यामुळे मला त्याचे काहीच विशेष वाटले नाही.

 

मला विशेष वाटले ते आईने जेव्हा सिद्धुला विचारले की मिसेस पिअर्सन असे का म्हणाल्या तेव्हा सिद्धु म्हणाला ..."आज मला चांगल्या 'बिहेविअर' बद्दल 'प्राइझ' मिळाले. आणि ते देताना मिसेस पिअर्सनच्या डोळ्यात पाणी होते."

 

सिद्धुचे ते शब्द माझ्या अगदी काळजाला भिडले. मला माझ्या लहानपणापासुनच्या सर्व शिक्षिकांची आठवण झाली - सरदार लक्ष्मीबाई रास्ते प्रशालेतील आपटेबाई, तल्हारबाई, देवधरबाई, भोंडेबाई तसेच नुमवीतील ताथवडेकरबाई .... या सर्व शिक्षिका आणि त्यांनी आपण काही शिकावे म्हणुन केलेला जीवाचा केलेला आटापीटा आठवला. आज आपण जे काही आहोत त्यामागे आपल्या आईवडिलांनंतर आपल्या शिक्षक-शिक्षिकांचे मोठे ऋण आहे.

 

सिद्धुच्या मिसेस पिअर्सनच्या डोळ्यातले पाणी हे सिद्धुच्या पूर्वजन्मीचे संचीत आणि या जन्मीचे ॠण आहे.